1048-1131 yılları arasında yaşamış olan, filozof, matematikçi, astronom ve bu sayısal bilimlerin yanında da şairdir. İran kökenlidir. Asıl adı Gıyaseddin Eb'ul Feth Ömer İbni İbrahim el-Hayyam'dır.
İki başımız var, bir bedenimiz
Ne kadar dönersem döneyim çevrende
Er geç başbaşa verecek değil miyiz?
Kim demiş haram bilmez Hayyam
Ben haramla helali karıştırmam
Senle içilen şarap helaldir
Sensiz içilen su bile haram
Celladına aşık olmuşsa bir millet,
İster ezan ister çan dinlet.
İtiraz etmiyorsa sürü gibi illet,
Müstehaktır ona her türlü zillet.
Mahlası Hayyam'dır. Nişabur'ludur. Nizamül-Mülk ve Hasan Sabbah ile aynı medresede Muvaffakeddin Abdüllatif ibn el Lübad tarafından eğitilmiştir. Hayyam ikisiyle de arkadaşlığını kesmemiştir.
Hayyam adını babasının mesleğinden almıştır. Hayyam, çadırcı demektir.
Günümüzde kullanılan miladi ve hicri takvimden çok daha hassas olan, Celali Takvimi'ni hazırlamıştır.Binom açılımını ilk kullanan bilim insanıdır. Hayyam üçgeni adında matematik hesap cetveli mevcuttur.
Yazılı Eserleri
- Ziyc-i Melikşahi. (Astronomi ve takvime dair, Melikşah'a ithaf edilmiştir)
- Kitabün fi'l Burhan ül Sıhhat-ı Turuk ül Hind. (Geometriye dair)
- Risaletün fi Berahin İl Cebr ve Mukabele. (Cebir ve denklemlere dair)
- Müşkilat'ül Hisab. (Aritmetiğe dair)
- İlm-i Külliyat (Genel prensiplere dair)
- Nevruzname (Takvim ve yılbaşı tespitine dair)
- Risaletün fil İhtiyal li Marifet. (Altın ve gümüşten yapılmış bir cisimde altın ve gümüş miktarının bilinmesine dair. Almanya Gotha kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur.)
- Risaletün fi Şerhi ma Eşkele min Musaderat (Öklid'in bir probleminin çözülmesi metoduna dair, Hollanda Leiden kütüphanesinde bir nüshası vardır. F. Woepcke fransızcaya çevirmiştir.)
- Risaletün fi Vücud (Felsefede ontoloji bahsine dair. Britanya kütüphanesinde bir nüshası mevcuttur.)
- Muhtasarun fi't Tabiiyat (Fizik İlmine dair)
- Risaletün fi'l Kevn vet Teklif (Felsefeye dair).
- Levazim'ül Emkine (Meskûn yerlerin iklimi ve hava değişikliklerine dair)
- Fil Cevab Selaseti Mesâil ve fi Keşfil Hicab (Üç meseleye cevap ve alemde zıtlığın zorunlu olduğuna dair)
- Mizan'ül Hikem (Pırlantalı eşyaların taşlarını çıkarmadan kıymetini bulmanın yöntemine dair)
- Abdurrahman'el Neseviye Cevab (Hak Teâlâ'nın alemleri yaratmasının ve insanları ibadetle yükümlü kılmasının hikmetine dair)
- Nizamülmülk (Arkadaşı olan vezirin biyografisi)
- Eş'arı bil Arabiyye (Arabça rûbaileri)
- Fil Mutayat (İlim prensipleri)
Kaynak:Wikipedia
Astronomi ve matematiğe meraklı olan Hayyam, aynı zamanda Rubai de yazmıştır. Şairliğiyle yazdığı rubailer günümüze kadar gelmiştir. 400'den fazla rubaisi olan Hayyam'ın rubaileri Türkçe'ye çevrilmiştir.
Sevilen rubailerinden bazıları...
Sevgili, seninle ben pergel gibiyizİki başımız var, bir bedenimiz
Ne kadar dönersem döneyim çevrende
Er geç başbaşa verecek değil miyiz?
Ben haramla helali karıştırmam
Senle içilen şarap helaldir
Sensiz içilen su bile haram
İster ezan ister çan dinlet.
İtiraz etmiyorsa sürü gibi illet,
Müstehaktır ona her türlü zillet.
Görsel olarak hazırladığım diğer rubaileri için tıklayınız...
Yorumlar